ท่านเกษตรกรผู้เลี้ยงโคเนื้อหลายๆท่าน คงเคยประสบปัญหาเหล่านี้

• คลอดแล้วไม่มีนมให้ลูกกิน
• คลอดแล้วลูกวัวไม่มีแรงลุกขึ้นดูดนมแม่
• คลอดแล้วแม่วัวดุ ไม่ยอมให้ลูกดูดนม
• หัวนมแม่ใหญ่เกินไป ลูกดูดนมไม่ได้

  ล้วนเป็นปัญหาที่ปวดใจกับเจ้าของวัวแน่ๆ เพราะไหนน้ำเชื้อที่ใช้จะแพงแสนแพง เฝ้ารอได้ชื่นชมมากว่า 9 เดือนกว่าวัวจะคลอด ปัญหาเหล่านี้หลายๆ ฟาร์มขนาดใหญ่ที่สามารถคัดเลือกแม่พันธุ์ได้ ก็จะพยายามคัดเลือกแม่พันธุ์ที่มีปัญหาเหล่านี้ออกจากฝูง หรือไม่ก็หาน้ำเชื้อพ่อพันธุ์ที่สามารถถ่ายทอดลักษณะการให้นมแก่ลูกสาวได้ดี ให้มีค่าคุณค่าพันธุกรรมของการให้นมสูง และมีความแม่นยำในการถ่ายทอด

 หลังแม่วัวคลอด ต้องประเมินสภาพร่างกายแม่วัวว่ามีสภาพร่างกายที่สมบูรณ์หรือไม่ อย่างน้อยต้องประเมินไม่ให้ผอมจนเกินไป เพราะหลังคลอดแม่วัวจะต้องผลิตน้ำนมเพื่อให้เพียงพอกับความต้องการของลูกวัว ซึ่งแม่วัวจะต้องดึงพลังงาน, โปรตีนและแคลเซียมจำนวนมากเพื่อสร้างน้ำนม และโดยธรรมชาติแม่วัวหลังคลอดจะไม่สามารถกินอาหารได้มาก ตามที่เจ้าของวัวต้องการ ซึ่งนักวิทยาศาสตร์เองก็ยังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัดว่าเป็นเพราะอะไร ดังนั้น วิธีแก้คือต้องให้แม่วัวมีสภาพสมบูรณ์ก่อนคลอด

 หลังจากแม่วัวคลอด ลูกวัวควรได้รับนมน้ำเหลืองเร็วที่สุดเท่าที่เจ้าของฟาร์มจะจัดการได้ อย่างน้อย 1 - 2 ลิตร ภายใน 24 ชั่วโมงหลังคลอด เหตุที่ต้องทำอย่างรวดเร็วเพราะนมน้ำเหลืองจะมีภูมิคุ้มกันจากแม่ซึ่งถ่ายทอดไปสู่ลูกวัว การดูดซึมนมน้ำเหลืองซึ่งมีภูมิคุ้มกันจะเป็นในลักษณะจำเพาะเจาะจงคือยิ่งให้นมน้ำเหลืองเร็วกระเพาะของลูกวัวก็จะสามารถดูดซึมโปรตีนภูมิคุ้มกันได้ดีขึ้นยิ่งปล่อยเวลาให้ช้าความสามารถในการดูดซึมนมน้ำเหลืองในกระเพาะลูกวัวยิ่งลดลงภายใน 3 วัน คุณภาพนมน้ำเหลืองก็จะแปรสภาพลดเรื่อยๆ จนเป็นน้ำนมปกติ

 ในทางวิชาการ การทำนมน้ำเหลืองเทียมก็ทำได้แต่ในระดับเกษตรกรเองค่อนข้างจะยากเพราะต้องใช้สัดส่วนของเลือดจากแม่วัว, น้ำมันมะกอก, ไข่แดงและนมสดในอัตราส่วนที่เหมาะสมนำมาผสมให้เข้ากันให้ลูกวัวกิน แต่ก็มีบางฟาร์มที่แม่วัวบางตัวมีนมน้ำเหลืองมากเกินไปก็สามารถเก็บไว้ให้ลูกวัวตัวอื่นๆ ในฟาร์มได้โดยเก็บแช่ตู้เย็น แล้วนำมาอุ่นกับน้ำอุ่นโดยไม่ให้สัมผัสความร้อนโดยตรง ก็สามารถทดแทนได้เช่นกัน

 ส่วนในต่างประเทศผลิตภัณฑ์นมน้ำเหลืองผงมีจำหน่ายมานานแล้วสามารถนำมาชงเลี้ยงลูกวัวได้ทันทีแต่ราคาสูงมากเช่นกัน ถึงเมืองไทยน่าจะตกอยู่กิโลกรัมละ 5,000 บาท และผลิตภัณฑ์อีกชนิดหนึ่งคือใช้นมน้ำเหลืองแบบไซริงค์ขนาดใหญ่ปั๊มปากลูกวัว ร่วมกับการปั๊มปากให้สารพลังงานเพื่อให้ลูกวัวลูกขึ้นมาภายใน 30 นาที หลังคลอด จากนั้นลูกวัวจะกระตุ้นการสร้างนมของแม่วัวเอง ส่วนในประเทศไทยอดใจรอสักนิดผลิตภัณฑ์ดังกล่าวอยู่ระหว่างการศึกษาผลการใช้เพื่อนำมาบริการพี่น้องชาววัวครับ

 หลังจากผ่านพ้นช่วงวิกฤติ คือ ลูกวัวได้กินนมน้ำเหลืองแล้วลูกวัวถ่ายเอาของเสีย ภาษาทางวัวเรียกขี้เทาออกแล้ว ซึ่งขี้เทานี้สำคัญมากลูกวัวจะต้องขับถ่ายออกให้เร็วที่สุดหลังคลอด และจะต้องปัสสาวะระบายของเสียออกด้วยไม่เช่นนั้นลูกวัวจะสุขภาพไม่ดี มีอาการซึมให้เห็น เหมือนคนเราท้องผูก ที่สำคัญคือในขี้ของลูกวัวจะมีของเสียที่เป็นพิษซึ่งจะสามารถดูดซึมกลับเข้าสู่กระแสเลือดเป็นอันตรายต่อสุขภาพลูกวัวได้หากไม่ขับออก

 ส่วนมากจึงจำเป็นต้องใช้นมผงมาชงให้ลูกวัวเนื้อกินจะประเมินอย่างไร โดยปกติลูกวัวจะกินนมแม่วันละประมาณ 10% ของน้ำหนักตัว เช่น ลูกวัวน้ำหนัก 40 กก.จะกินนมวันละ 4 ลิตร จึงจะเพียงพอ ส่วนความถี่ของการลุกขึ้นมาดูดนมแม่นั้นขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ปริมาณน้ำนมแม่ การย่อยได้ของลูกวัว หากประเมินว่าลูกวัวสุขภาพไม่ดีน้ำนมแม่ไม่พอ ก็อาจจะต้องหานมผงมาชงให้ลูกวัวกิน

 คุณภาพนมผง ดูได้จากอะไร? จากฉลากข้างถุงนม ปัจจุบันนมผงเลี้ยงลูกวัวไม่ใช่นมสดที่ถูกทำให้แห้งแล้วดึงเอาน้ำออก แต่นมผงที่ใช้เลี้ยงลูกวัวเป็นส่วนผสมที่ผสมโดยใช้หางนมชนิดต่างๆ มาผสมกับโปรตีนจากพืช เช่น โปรตีนจากถั่วเหลือง และสัดส่วนของน้ำมั้นพืช เช่น น้ำมันมะพร้าว, น้ำมันปาล์ม หลักในการพิจารณาคือ

• ในเนื้อนมผงมีสัดส่วนของผลิตภัณฑ์นมกี่เปอร์เซนต์ ถ้าสูงจะยิ่งดี
• ในเนื้อนมผงมีสัดส่วนของผลิตภัณฑ์ที่เป็นโปรตีนจากพืชกี่เปอร์เซนต์ ถ้ามีโปรตีนจากถั่วมากๆ คุณภาพจะไม่ดี เพราะลูกวัวย่อยได้น้อย
• ในเนื้อนมผงมีสัดส่วนของไขมันจากพืชชนิดไหน ปกติจะใช้น้ำมันมะพร้าวกับน้ำมันปาล์ม แต่ถ้าจะให้ดีควรมีน้ำมันมะพร้าวจะดีกว่าเพราะน้ำมันมะพร้าวมีกรดไขมันขนาดกลางที่ลูกวัวดูดซึมได้ดีกว่า
• สีของนมผงต้องเป็นสีขาวนวลไม่เหลืองมากหากเหลืองมากแสดงว่าผสมโปรตีนจากถั่วเยอะเกินไป
• นำนมผงมาชงดูด้วน้ำอุ่นหรือน้ำเปล่าธรรมดาหากมีสีเหลืองละลายยาก วางทิ้งไว้ตกตะกอนแสดงว่าคุณภาพนมไม่ดี
• ดมกลิ่นดูหากมีกลิ่นโปรตีนถั่วเยอะคุณภาพต่ำ แต่วิธีดมกลิ่นอาจจะใช้ไม่ได้ผล เนื่องจากผู้ผลิตได้แต่งกลิ่นมาเรียบร้อยแล้ว

  ก็คงพอจะทำให้พี่น้องผู้เลี้ยงวัวได้รับความรู้และข้อคิดดีๆ ในการเลี้ยงลูกวัวที่ท่านรักบ้างนะครับ ฉบับหน้าเราจะมาดูกันครับว่า วิธีการป้อนนมวัวที่ถูกต้องและการหย่านมวัวให้เร็วขึ้นเพื่อให้แม่วัวฟื้นตัวเร็ว ลูกวัวสุขภาพแข็งแรงต้องทำอย่างไรบ้าง พบกันใหม่ฉบับหน้า คอยติดตามนะครับ